Zonnepanelen uitschakelen bij overproductie gids

Je zonnepanelen die plotseling uitschakelen op een stralende dag? Het is een frustrerend gezicht. Precies op het moment dat je de hoogste opbrengst verwacht, zie je in de app dat je omvormer is uitgevallen. Dit is gelukkig meestal geen defect, maar een ingebouwde veiligheidsmaatregel die helaas wel opbrengstverlies veroorzaakt.

Het waarom achter een uitschakelende omvormer

Het scenario is voor veel zonnepaneelbezitters pijnlijk herkenbaar. Dit probleem is een direct gevolg van het enorme succes van zonne-energie in Nederland. Het ontstaat in het lokale elektriciteitsnet; de kabels die door jouw straat lopen.

Wanneer alle zonnepanelen in de buurt op volle toeren stroom terugleveren, kan het netwerk die enorme toevloed simpelweg niet aan. Je kunt het vergelijken met een smalle tuinslang waar je te veel water doorheen probeert te persen. De druk bouwt dan enorm op.

Op het stroomnet gebeurt iets vergelijkbaars, maar dan met de spanning (Volt). De spanning, die normaal gesproken rond de 230 Volt schommelt, stijgt door de overvloed aan zonnestroom. Omvormers zijn wettelijk verplicht om zichzelf uit te schakelen als de spanning een grens overschrijdt, meestal rond de 253 Volt.

Dit uitschakelen is een cruciale veiligheidsfunctie. Het beschermt niet alleen jouw eigen apparaten tegen schade, maar helpt ook om het hele elektriciteitsnet stabiel te houden.

De impact van snelle groei

Dit fenomeen, dat we ook wel curtailment noemen, wordt steeds gewoner. De explosieve groei van zonnepanelen in Nederland legt een enorme druk op de bestaande infrastructuur. Recente cijfers laten zien dat er in anderhalf jaar tijd een netto toename van bijna 2,9 gigawattpiek aan zonnepanelen is bijgekomen via de SDE++ regeling. Deze indrukwekkende groei onderstreept de noodzaak om overproductie te managen. Meer over deze cijfers en hun impact lees je in het artikel over de groei van zonne-energie in Nederland.

Wat zijn de directe oorzaken?

Hoewel een overbelast net de hoofdoorzaak is, kunnen ook problemen dichter bij huis een rol spelen. Soms ligt de oplossing dus ook binnen je eigen bereik.

Hieronder vind je een overzicht van de meest voorkomende boosdoeners die ervoor zorgen dat je omvormer uitvalt.

Veelvoorkomende oorzaken van een uitschakelende omvormer

Een overzicht van de belangrijkste redenen waarom een omvormer uitvalt op piekmomenten.

Het is belangrijk om te weten dat deze factoren elkaar kunnen versterken. Een combinatie van een vol stroomnet en een te dunne kabel in huis maakt de kans op uitval bijvoorbeeld veel groter.

Pas als je begrijpt waar het probleem vandaan komt, kun je de juiste stappen zetten. In de volgende secties duiken we dieper in de financiële gevolgen en de concrete oplossingen die je kunt nemen.

De financiële keerzijde van overproductie

Een omvormer die er op een stralende middag de brui aan geeft, is meer dan alleen een technisch probleem. Het raakt je direct in je portemonnee. Iedere minuut dat je systeem stil ligt, loop je waardevolle opbrengst mis. De gratis zonnestroom wordt op dat moment immers niet gebruikt voor je eigen apparaten, en ook niet teruggeleverd voor een vergoeding.

Dit verlies aan opbrengst is helaas geen zeldzaamheid meer. Recente cijfers laten zien dat alleen al in het tweede kwartaal van 2023 maar liefst 8,3 petajoule aan potentiële groene stroom onbenut bleef. Dat komt puur door dit soort productiebeperkingen. Dit benadrukt wel hoe vaak overproductie inmiddels een rol speelt en waarom een proactieve aanpak zo belangrijk is.

De impact van negatieve stroomprijzen

Voor huishoudens met een dynamisch energiecontract is er nog een financiële uitdaging: negatieve stroomprijzen. Op momenten dat er extreem veel wordt opgewekt, meestal op zonnige dagen met veel wind, kan de marktprijs voor stroom onder nul duiken.

Lever je op zo'n moment stroom terug? Dan moet je daarvoor betalen. Je energieleverancier brengt je dan een bedrag in rekening voor elke kilowattuur die jouw installatie aan het overvolle net toevoegt. Het lijkt dan een logische stap om je zonnepanelen uit te schakelen en die kosten te vermijden.

Toch, zolang de salderingsregeling nog geldt, kan het voordeliger zijn om je panelen aan te laten, zelfs bij een licht negatieve prijs. Je mag de teruggeleverde kWh immers wegstrepen tegen een dure kWh die je in de donkere wintermaanden verbruikt.

Een rekenvoorbeeld

Laten we het concreet maken. Stel, de stroomprijs is -€ 0,05 per kWh. Voor 1 kWh die je teruglevert, betaal je dus 5 cent. Zet je de panelen uit, dan betaal je niets, maar je levert ook geen kWh terug die je kunt salderen. Diezelfde kWh moet je later in de winter van het net halen voor misschien wel € 0,30.

• Panelen aan: Je betaalt 5 cent, maar bespaart later 30 cent. Je netto winst is dan 25 cent.

• Panelen uit: Je betaalt niets, maar loopt ook de besparing van 30 cent mis.

Pas als de stroomprijs flink negatief wordt (denk aan -€ 0,15 of lager), wordt het financieel interessant om de boel uit te zetten. Het is een complexe afweging die steeds belangrijker wordt naarmate de salderingsregeling verder wordt afgebouwd.

Een slimme manier om deze problemen te omzeilen is door je eigen opgewekte stroom gewoon op te slaan. Ontdek hoe een thuisbatterij voor je zonnepanelen kan helpen om je rendement te maximaliseren, ongeacht de netspanning of de actuele stroomprijzen.

Zelf de productie van je zonnepanelen terugregelen

Heb je last van een omvormer die steeds uitschakelt door overproductie? Goed nieuws: je hebt meer controle dan je denkt. Er zijn verschillende manieren om dit aan te pakken, van een simpele handmatige ingreep tot volledig geautomatiseerde oplossingen.

De meest directe aanpak is je installatie handmatig uitschakelen. Zie dit echter als een noodoplossing, niet als iets voor dagelijks gebruik. Het is cruciaal dat je dit op de juiste manier doet, anders riskeer je schade aan je dure apparatuur.

Handmatig uitschakelen: hoe doe je dat veilig?

Zomaar de automaat in de meterkast omzetten is vragen om problemen. Vooral als je een stringomvormer hebt die op dat moment op vol vermogen draait, kan dit een flinke opdonder geven. Doe je dit vaker, dan kan het zomaar einde verhaal zijn voor je omvormer.

De veiligste route is om de productie aan de DC-kant (de kant van de zonnepanelen) af te schakelen.

• Heb je een SolarEdge omvormer? Zet dan de werkschakelaar onderaan het apparaat op de '0'-stand. Dit is de meest veilige methode om de stroomtoevoer vanaf je panelen te onderbreken.

• Gebruik je micro-omvormers (zoals van Enphase)? Dan kun je wél de specifieke automaat van de zonnepanelen in de meterkast uitzetten. Deze systemen zijn anders ontworpen en kunnen hier prima tegen.

• Bij andere stringomvormers: De meeste hebben wel een DC-schakelaar, maar het wordt afgeraden om deze te pas en te onpas te gebruiken. Het kan de levensduur van de schakelaar en de omvormer verkorten.

Tip van de expert: De automaat in je meterkast is er voor noodgevallen of onderhoud, niet voor dagelijks beheer. Voor het slim regelen van je opwek zijn er veel betere methodes die je installatie niet onnodig belasten.

Automatisch de productie beperken

Elke dag handmatig ingrijpen is natuurlijk onbegonnen werk. Gelukkig kun je het uitschakelen van zonnepanelen bij overproductie perfect automatiseren. Moderne omvormers en slimme systemen maken dit een stuk eenvoudiger en veiliger.

De onderstaande afbeelding geeft een idee van de logica achter zo'n automatisch systeem.

Zoals je ziet, is het een keten van meten, communiceren en actie ondernemen. Dit hele proces kan volledig automatisch verlopen, zonder dat jij er omkijken naar hebt.

Praktische methodes voor automatisering

Hoe breng je dit in de praktijk? De twee meest gebruikte en effectieve manieren zijn het instellen van een exportlimiet en de inzet van slimme aansturing via domotica.

1. Een exportlimiet instellen in de omvormer
Veel moderne omvormers, van merken als SolarEdge, SMA en Enphase, bieden de mogelijkheid om een 'exportlimiet' in te stellen via de software. Je bepaalt hiermee een maximaal vermogen dat de omvormer mag terugleveren aan het elektriciteitsnet. Zodra de productie dit limiet overschrijdt, knijpt de omvormer de opwek automatisch af tot het ingestelde niveau. Zo voorkom je dat de spanning te hoog oploopt en de omvormer er helemaal mee stopt.

2. Slimme aansturing via domotica
Ben je een beetje technisch? Dan opent een platform als Home Assistant een wereld aan mogelijkheden. Door je omvormer te koppelen aan een slim energiemanagementsysteem (EMS) kun je veel geavanceerdere regels instellen dan een simpel limiet. Denk bijvoorbeeld aan:

• Automatisch afschakelen bij negatieve prijzen: Het systeem checkt de actuele stroomprijzen. Zakt de prijs onder een door jou ingestelde grens (bijvoorbeeld -€ 0,12 per kWh)? Dan wordt de productie automatisch gepauzeerd.

• Dynamisch afregelen: Het systeem kan de productie ook dynamisch aanpassen op basis van je actuele stroomverbruik in huis. Zo lever je alleen terug wat echt overtollig is.

Deze slimme oplossingen geven je de meeste flexibiliteit. Je haalt het maximale uit je installatie, behoudt de volledige controle en voorkomt onnodige kosten of opbrengstverlies.

Eigen verbruik verhogen: een slimme strategie

In plaats van de productie van je zonnepanelen te beperken, kun je het probleem ook andersom benaderen. Wat als je simpelweg méér van je eigen, gratis opgewekte stroom verbruikt, precies op het moment dat je panelen het hardst werken? In de praktijk blijkt dit vaak de meest winstgevende en duurzame aanpak.

Door je eigen verbruik, oftewel zelfconsumptie, te verhogen, sla je meerdere vliegen in één klap. Je vermindert de teruglevering aan een al vol net, waardoor de kans kleiner wordt dat je omvormer uitvalt. Tegelijkertijd hoef je minder dure stroom in te kopen op momenten dat de zon niet schijnt. Het is een effectieve strategie om de waarde van je zonnepaneleninstallatie te maximaliseren.

Praktische tips voor direct resultaat

De meest voor de hand liggende tip is natuurlijk om de wasmachine, droger of vaatwasser aan te zetten rond het middaguur. Maar er zijn slimmere, meer impactvolle manieren om je zelfverbruik een flinke boost te geven.

• Slim laden van je elektrische auto: Plan het opladen van je auto op de zonnigste uren van de dag. Veel laadpalen en auto's hebben apps waarmee je laadsessies kunt instellen. Zo ‘tank’ je direct van de zon.

• Gebruik een elektrische boiler: Een elektrische boiler kan overdag water opwarmen met de overtollige zonnestroom. Dit warme water fungeert als een soort thermische batterij die je later op de dag gebruikt, zonder dat je hiervoor stroom van het net nodig hebt.

• Schakel een airco in: Op hete zomerdagen, wanneer je zonnepanelen pieken, kan een airco je huis comfortabel koelen met de gratis stroom die je opwekt.

De sleutel tot succes is 'load shifting': het bewust verplaatsen van je stroomverbruik naar de momenten met de hoogste zonneproductie. Dit vereist een kleine aanpassing in je routine, maar levert direct financieel voordeel op.

Voordat je grote investeringen doet, is het verstandig om te bepalen welke strategie het beste bij jouw situatie past. Hieronder vergelijken we de verschillende methodes.

Strategieën voor overproductie vergeleken

Een vergelijking van effectiviteit, kosten en complexiteit voor het managen van overtollige zonnestroom.

Zoals je ziet, is een thuisbatterij de meest effectieve maar ook de duurste oplossing. Begin daarom met de eenvoudigere stappen en kijk hoeveel impact je daarmee al kunt maken.

De rol van een thuisbatterij als buffer

Voor wie echt het maximale uit zijn zonnepanelen wil halen, is een thuisbatterij de ultieme oplossing. Een accu fungeert als een slimme energiebuffer in je woning. Overdag, wanneer je meer stroom produceert dan je verbruikt, wordt het overschot opgeslagen in de batterij in plaats van het terug te leveren aan het net.

's Avonds, als de zon onder is en je stroom nodig hebt voor verlichting of het koken, gebruik je de opgeslagen energie uit je batterij. Dit kan je afhankelijkheid van het net drastisch verminderen en je energierekening aanzienlijk verlagen.

De data uit je slimme meter voor zonnepanelen kan je precies laten zien hoeveel je teruglevert en op welke momenten een batterij het meest effectief zou zijn. Wil je meer weten? Lees in onze gids over de werking van een slimme meter met zonnepanelen.

Door deze strategieën toe te passen, voorkom je niet alleen het zonnepanelen uitschakelen bij overproductie, maar neem je ook de controle over je eigen energiemanagement. Je wordt minder afhankelijk van het net, verlaagt je kosten en draagt bij aan een stabieler energiesysteem voor iedereen.

Het grotere plaatje: jouw panelen en de toekomst van ons stroomnet

Dat je zonnepanelen soms uitschakelen, is niet zomaar een technisch mankement. Het is een direct gevolg van iets veel groters: de razendsnelle en succesvolle energietransitie die ons elektriciteitsnet tot het uiterste test. Jouw situatie is eigenlijk een klein, maar veelzeggend puzzelstukje in de landelijke energie-uitdaging.

Netbeheerders staan voor een enorme klus. Ze zijn non-stop bezig met het verzwaren van het stroomnet. Dat klinkt simpel, maar in de praktijk betekent het duizenden kilometers aan dikkere kabels leggen en overal nieuwe transformatorhuisjes plaatsen. Dit soort projecten duren jaren door vergunningen, tekorten aan materialen en een schreeuwend gebrek aan technisch personeel. Het is simpelweg onmogelijk om de infrastructuur net zo snel uit te breiden als het tempo waarin we daken volleggen met zonnepanelen.

De financiële puzzel verandert

Tegelijk zie je dat de overheid de spelregels voor zonnepaneelbezitters aanpast. De hele discussie rond het afbouwen van de salderingsregeling is daar het perfecte voorbeeld van. Die onzekerheid heeft direct effect op de markt.

In 2024 zagen we bijvoorbeeld de verkoop van zonnepanelen met 30 procent dalen, met name bij particulieren. Toch groeide het totale geïnstalleerde vermogen met 14 procent. De energietransitie dendert dus gewoon door, maar de dynamiek verandert. Dit maakt het slim managen van je eigen opwek en het voorkomen van overbelasting alleen maar relevanter. Je kunt hier meer lezen over deze marktontwikkelingen en de impact ervan.

Deze ontwikkelingen dwingen ons allemaal om anders te denken dan alleen 'terugleveren'. De focus verschuift naar slimme oplossingen die niet alleen jou helpen, maar ook het collectieve net. We hebben een uitgebreide gids geschreven over de gevolgen van overbelasting van het stroomnet en de rol die netbeheerders hierin spelen.

De toekomst van energie draait niet meer alleen om opwekken, maar vooral om slim beheren, opslaan en delen. De oplossing zit in een samenspel tussen wat jij thuis doet en de grootschalige technologische vernieuwingen die eraan komen.

Een blik op de energie van morgen

Gelukkig wordt er keihard gewerkt aan de volgende generatie energieoplossingen die ons net intelligenter en flexibeler maken. Deze innovaties gaan de manier waarop we met stroom omgaan fundamenteel veranderen.

Een paar veelbelovende ontwikkelingen die je in de gaten moet houden:

• Smart grids (slimme netten): Dit zijn stroomnetten die met IT vraag en aanbod in real-time balanceren. Ze sturen bijvoorbeeld een seintje naar je laadpaal of thuisbatterij om precies op het juiste moment in actie te komen.

• Buurtbatterijen: Zie het als een grote, centrale batterij in de wijk die alle overtollige zonnestroom van de buurt gezamenlijk opslaat. Dit haalt de druk van het lokale net en de opgeslagen energie is weer beschikbaar voor de hele gemeenschap.

• Vehicle-to-Grid (V2G): Een slimme technologie waarbij de accu van je elektrische auto niet alleen oplaadt, maar ook stroom kan terugleveren aan je huis of zelfs aan het net. Je auto wordt dan een actieve speler in het stabiel houden van het energienet.

Dit soort toekomstige systemen zorgen ervoor dat het uitschakelen van zonnepanelen bij overproductie steeds minder nodig zal zijn. Ze creëren een duurzaam pad vooruit, waarbij jouw installatie optimaal rendeert én bijdraagt aan een stabiel energienet voor iedereen.

Zit je nog met vragen over overproductie?

Waarschijnlijk heb je na het lezen van deze gids nog wat specifieke vragen die op jouw situatie van toepassing zijn. Geen probleem. Hieronder duiken we in de meest gestelde vragen, zodat jij de juiste keuzes kunt maken voor je zonnepanelen.

Is het schadelijk om zonnepanelen vaak uit te zetten?

Ja, de manier waarop je uitschakelt, is cruciaal. Zomaar de automaat in je meterkast omzetten, is echt af te raden bij systemen met een centrale stringomvormer. Dit kan een flinke klap aan het apparaat geven en bij herhaling tot een defect leiden.

De juiste methode is om de productie DC-zijdig (aan de kant van de zonnepanelen zelf) af te schakelen.

• Heb je een SolarEdge omvormer? Gebruik dan de rode werkschakelaar onderaan het apparaat en zet deze op '0'. Dat is de veilige manier.

• Heb je micro-omvormers (zoals van Enphase)? Deze systemen hebben een ander ontwerp. Hier kun je wél de specifieke groep in de meterkast uitschakelen zonder risico op schade.

Zelfs als je het op de juiste manier doet, kan het frequent handmatig uitschakelen de levensduur van de schakelaar verkorten. Een automatische oplossing, zoals het instellen van een exportlimiet, is daarom een betere keuze.

Kan mijn installateur een exportlimiet instellen?

Absoluut. Een goede installateur kan dit zo voor je regelen. In de software van de meeste moderne omvormers (denk aan merken als SolarEdge, SMA of Enphase) kan een exportlimiet worden ingesteld. Dit is een veelgebruikte en veilige methode om het zonnepanelen uitschakelen bij overproductie te automatiseren.

Je bespreekt samen met de installateur wat een passend limiet is voor jouw situatie. De omvormer zorgt er dan zelf voor dat hij nooit meer stroom teruglevert dan dit maximum. Zo blijft de spanning op het net binnen de perken en valt je systeem niet meer uit.

Heeft het uitschakelen invloed op mijn garantie?

Dat hangt echt af van de oorzaak van een eventueel defect en de voorwaarden van de fabrikant. Als je de omvormer verkeerd uitschakelt (bijvoorbeeld door de automaat in de meterkast om te zetten bij een stringomvormer) en er ontstaat daardoor schade, dan kan de garantie inderdaad vervallen.

Wanneer je de omvormer uitschakelt volgens de voorschriften, of wanneer een installateur een exportlimiet instelt, heeft dit doorgaans geen invloed op je garantie. Lees voor de zekerheid altijd de handleiding van je omvormer of vraag je installateur om advies.

Wat is nu de beste oplossing voor de lange termijn?

De allerbeste oplossing is eigenlijk een combinatie van strategieën, afgestemd op jouw verbruik en doelen.

1. Verhoog je eigen verbruik: Dit is bijna altijd de meest rendabele eerste stap. Plan het laden van je elektrische auto of het draaien van de wasmachine op de zonnigste uren van de dag.

2. Automatisch afregelen: Laat een exportlimiet instellen door je installateur of gebruik een slim energiemanagementsysteem (EMS) om je productie automatisch te beheren.

3. Investeer in opslag: Een thuisbatterij is de meest complete oplossing. Hiermee sla je alle overtollige energie op voor later gebruik, waardoor je maximaal onafhankelijk wordt van het net.

Begin met het verhogen van je zelfconsumptie. Overweeg daarna een automatische oplossing of een thuisbatterij voor de meest duurzame en zorgeloze aanpak.

Ben je klaar om de controle te nemen over je eigen energie en het maximale uit je zonnepanelen te halen? Stroom Loods is gespecialiseerd in slimme oplossingen zoals thuisbatterijen en automatische aansturing. Vraag vandaag nog een vrijblijvend adviesgesprek aan en ontdek de perfecte oplossing voor jouw woning.